Tłuszcze nasycone są zdrowe

"Otwórz oczy na tłuszcze nasycone" - no właśnie! (z kampanii przeciw tłuszczom nasyconym).

Każdy słyszał o tym, że tłuszcze nasycone są niekorzystne dla zdrowia i trzeba ich unikać (obficie występują w tłustym nabiale i innych produktach pochodzenia zwierzęcego: smalcu, tłustym mięsie). Już od ponad pół wieku naukowcy badają związek pomiędzy spożyciem tłuszczów nasyconych a ryzykiem chorób układu krążenia. Słuchając rad i apelów uznanych ekspertów mogłoby się wydawać, że badania wykazały związek przyczynowy pomiędzy jednym a drugim. Otóż nie wykazały.

Kto jest głębiej zainteresowany tematem odsyłam do prac przeglądowych podsumowujących wyniki badań  i książek (wymienione na końcu posta), do podsumowania badań prospektywnych (uznawanych za najbardziej miarodajne) na wholehealthsource: The Dirty Little Secret of the Diet-Heart Hypothesis, do artykułu nowadebata.pl: Tłuszcze nasycone a choroby serca: wczesne badania nad hipotezą , czy też do wyników ostatnio zakończonych badań w Japonii (podsumowanie na wholehealthsource: Saturated Fat Consumption Still isn't Associated with Cardiovascular Disease).

Coraz więcej naukowców wycofuje się ze straszenia tłuszczami i wskazuje na inne problemy w kontekście zapobiegania i leczenia chorób krążenia (patrz Unikaj nie tłuszczu tylko cukru). Jeżeli chodzi o tłuszcze powinniśmy zwracać uwagę przede wszystkim na stopień przetworzenia (podobnie z węglowodanami) i wybierać tłuszcze jak najmniej przetworzone. Przetwarzanie (np. rafinacja olejów roślinnych, hydrogenacja olejów roślinnych - tak powstaje margaryna i zabójcze tłuszcze trans) jest bardzo opłacalne dla przemysłu spożywczego bo obniża koszt produktów i zwiększa ich trwałość. Fast-food (w tym większość gotowych wyrobów cukierniczych, zupki w proszku, słone przekąski) zawiera głównie tłuszcze wysoko przetworzone bo tak jest taniej. Podsumowując, nie należy się bać pełnotłustego nabiału robionego tradycyjnymi metodami, masła, smalcu czy tłustego mięsa jak ktoś lubi.

Ciężko uwierzyć, że fałszywa teoria mogła tyle przetrwać i wciąż żyje?

"Nasza silna potrzeba zrozumienia, wytłumaczenia i wyleczenia sprawia, że pokusa, żeby przypisać związek przyczynowy do skojarzenia jest tak silna, że trudno jej się oprzeć. Jest to najważniejszy powód błędów w medycynie" (Petr Skrabanek)**

Nie bez znaczenia jest też to, że koncepcja dieta-serce* i antycholesterolowa kampania są źródłem ogromnych korzyści materialnych dla naukowców, lekarzy, przemysłu farmaceutycznego i pewnych dziedzin przemysłu spożywczego**. Stąd ignorowanie wyników badań niezgodnych z hipotezą, cytowanie danych bez związku z tematem, przeprowadzanie badań źle zaplanowanych i źle przeprowadzonych, czy też materialne faworyzowanie karier naukowców, którzy podtrzymują utarte opinie.

"Hipoteza lipidowa* powoli upada, ale wydaje się, że nikt spośród decydentów z obszaru zdrowia publicznego nie jest jeszcze gotów by przyznać to publicznie. Pytanie - czego właściwie się boją? Że zaczniemy pałaszować bez opamiętania cheeseburgery z bekonem? Czy, co bardziej prawdopodobne, że dojdziemy do oczywistych wniosków, że królowie od żywienia są nadzy i już nikt nigdy nie będzie ich słuchać?" (Michael Pollan)***

Trzeba również wziąć pod uwagę, że uprawianie nauki o żywieniu nie jest łatwe. Dostępne narzędzia badawcze nie są w stanie wziąć pod uwagę ogromnej liczby zmiennych jakie mogą mieć wpływ na wynik - konieczne jest przyjęcie wielu założeń, które później często okazują się błędne. Czasami można odnieść wrażenie, że jeżeli chodzi o żywienie to wiadomo już prawie wszystko. Wiele wskazuje na to, że jest odwrotnie, a to co można zobaczyć i wyizolować nie zawsze jest ważnym czynnikiem. Redukowanie obszaru badań do wpływu jednej tylko substancji nazywa się czasami nauką parkingową***. Termin wziął się z anegdoty: ktoś gubi wieczorem kluczyki na parkingu i szuka ich tylko pod latarniami, ale nie dlatego, że je tam zgubił tylko dlatego, że tam cokolwiek widać.

Sebastian Kmiecik

Więcej:

* Pogląd o szkodliwości tłuszczów nasyconych jest częścią naukowej hipotezy dieta-serce (inaczej zwaną hipotezą lipidową), która w dużym skrócie mówi, że tłuszcze nasycone (i również cholesterol w pożywieniu) zwiększają poziom cholesterolu we krwi co przekłada się na zwiększone ryzyko chorób układu krążenia. Wiele badań zaprzecza założeniom tej pięknej hipotezy (patrz **).

Książki (pierwsza jest bardziej naukowa, druga bardziej przystępna):

** Uffe Ravnskov. Cholesterol - naukowe kłamstwo. Wydawnictwo WGP 2009. - "Dr Ravnskov na blisko 300 stronach przedstawia szeroki przegląd literatury naukowej wykazując, że poziom cholesterolu nie ma wpływu na powstawanie i rozwój chorób serca i miażdżycy." Więcej informacji można też znaleźć na stronie organizacji założonej przez autora: The International Network of Cholesterol Skeptics

*** Michael Pollan. W obronie jedzenia - manifest wszystkożerców. Wydawnictwo Mind 2010. - "Autor tej książki rzuca wyzwanie współczesnemu jedzeniu stworzonemu przez naukę i przemysł spożywczy. Kwestionuje także wartość wciąż zmieniających się zaleceń żywieniowych pochodzących od ekspertów. W zamian proponuje powrót do tradycyjnej kultury jedzenia i jadłospisów tworzonych przez nasze babki i prababki. Książka odniosła olbrzymi sukces w Stanach Zjednoczonych, utrzymując się nieprzerwanie od dwóch lat na liście bestsellerów The New York Timesa." Więcej o autorze na http://michaelpollan.com/

Prace przeglądowe (z komentarzami wholehealthsource.blogspot.com):

1. The Questionable Role of Saturated and Polyunsaturated Fatty Acids in Cardiovascular Disease. Journal of Clinical Epidemiology. 1998. Dr. Uffe Ravnskov systematically demolishes the diet-heart hypothesis simply by collecting all the relevant studies and summarizing their findings.
2.  A Systematic Review of the Evidence Supporting a Causal Link Between Dietary Factors and Coronary Heart Disease. Archives of Internal Medicine. 2009. "Insufficient evidence (less than or equal to 2 criteria) of association is present for intake of supplementary vitamin E and ascorbic acid (vitamin C); saturated and polyunsaturated fatty acids; total fat; alpha-linolenic acid; meat; eggs; and milk" They analyzed prospective studies representing over 160,000 patients from 11 studies meeting their rigorous inclusion criteria, and found no association whatsoever between saturated fat consumption and heart attack risk.
3. Meta-analysis of prospective cohort studies evaluating the association of saturated fat with cardiovascular disease. The American Journal of Clinical Nutrition. 2010 "A meta-analysis of prospective epidemiologic studies showed that there is no significant evidence for concluding that dietary saturated fat is associated with an increased risk of CHD or CVD."